ความเชื่อเกี่ยวกับเรือน

การสร้างเรือนล้านนามีความสัมพันธ์กับสภาพภูมิอากาศและทิศทางลม  ซึ่งแฝงอยู่ในคติความเชื่อเกี่ยวกับการสร้างเรือน  โดยหลักการสำคัญของการสร้างเรือนล้านนาเชื่อว่าทิศหัวนอนต้องอยู่ทางด้านตะวันออกจึงจะเป็นมงคล   ดังนั้นรูปแบบเรือนต้องหันหน้าจั่วไปทางทิศเหนือหรือทิศใต้เสมอเพื่อให้ห้องนอนอยู่ทางด้านตะวันออกของเรือน  แล้วเรือนไฟหรือเรือนครัวจะอยู่ด้านตะวันตก  เรียกว่า  “การวางเรือนขวางตะวัน”  ตามความเชื่อนี้จะสอดคล้องกับทิศทางลม  ช่วยป้องกันลมหนาวที่เข้ามาในตัวเรือน ทั้งนี้ยังทำให้แสงแดดส่องเข้ามายังห้องนอนในยามเช้าและแสงบ่ายตกกระทบเรือนครัวในยามเย็น  เพิ่มแสงสว่างและความอบอุ่นให้กับตัวเรือน  ขณะเดียวกันโครงสร้างฝาเรือนที่ผายออกมารองรับหลังคาในลักษณะป้านและลาดต่ำ  ก็มีส่วนช่วยในการเบี่ยงทิศทางลมไม่ให้เข้ามาในตัวเรือนด้วย 

            นอกจากทิศหัวนอนต้องอยู่ทางด้านตะวันออกแล้ว  คนล้านนายังเชื่ออีกว่าที่นอนของคนเป็นต้องอยู่ระหว่างช่วงเสา  ห้ามนอนตรงกับขื่อที่ถือว่าเป็นที่ของคนตาย  ซึ่งถือเป็นหนึ่งในข้อห้ามที่สำคัญสำหรับการดำรงชีวิต  คนล้านนาเรียกว่า  “ขึด”  หมายถึงสิ่งที่ทำให้เกิดเคราะห์ภัย  หรือสิ่งอัปมงคล  เป็นข้อควรปฏิบัติที่สืบทอดกันมาตั้งแต่สมัยบรรพบุรุษ  เมื่อพิจารณาข้อห้ามต่างๆ แล้ว  พบว่า  ขึดเป็นความเชื่อที่อยู่บนหลักการของเหตุและผลไม่ใช่เพียงความเชื่องมงาย  หากแต่ใน ปัจจุบันมีการเลือกยึดถือข้อห้ามบางประการที่สอดคล้องเหมาะสมกับสภาพสังคมที่เปลี่ยนไปจากอดีต