พระเจ้าไม้

พระเจ้าไม้ หมายถึงพระพุทธรูปที่แกะจากไม้ชนิดต่างๆ ตามความเชื่อ ซึ่งโดยทั่วไปแกะขึ้นจากไม้ท่อนเดียวชนิดเดียว แต่ก็มีบางองค์แกะจากไม้หลายชนิดแล้วนำมาประกอบกัน

ประเภทไม้ที่ใช้สร้างพระเจ้า จากการศึกษาของ ผู้ช่วยศาสตราจารย์วิลักษณ์ ศรีป่าซาง พบว่าไม้ที่นิยมนำมาสร้างเป็นพระพุทธรูปหรือพระเจ้านั้น โดยทั่วไปจะใช้ ไม้สัก ไม้สะหรี (โพธิ์) ไม้สะเลียม (สะเดา) ไม้แก่จันทน์ (จันทน์หอม) เป็นต้น นอกจากนี้ยังพบว่ามีไม้ชนิดอื่นๆอีก เช่น ไม้แก้ว (พิกุล) ไม้จำปา ไม้จำปี ไม้เดื่อปล่อง เดื่อเกลี้ยง ไม้ประดู่

คติเกี่ยวกับไม้มงคลที่สร้างพระเจ้านั้น บางส่วนได้รับความเชื่อมาจากไม้โพธิ์ฤกษ์ คือไม้ที่พระพุทธเจ้าทุกพระองค์ ประทับใต้ร่มไม้นั้นๆ ในการตรัสรู้ โดยปกติแล้ว พระเจ้าไม้ขนาดใหญ่ มักเป็นพระเจ้าของเจ้าภาพระดับผู้มีอำนาจหรือคนหมู่มากระดับชุมชนแต่ที่มีโดยทั่วไปมักเป็นพระเจ้าขนาดเล็กแกะจากไม้ท่อนเดียวมีทั้งหมด 4 อิริยาบถ คือ พระเจ้ายืน พระเจ้าเดิน พระเจ้านอนและพระเจ้านั่ง ที่ปรากฎมากที่สุดคือพระเจ้านั่ง ซึ่งมี 2 ปาง คือ ปางสมาธิและปางชนะมารมีจำนวนมากที่สุด ส่วนมากอายุประมาณ 70-150 ปี สร้างถวายวัดเพื่ออานิสงส์และสืบต่ออายุพระศาสนา 

ส่วนพระเจ้าที่แกะจากไม้หลายชนิดประกอบกันเป็นองค์พระ มักเป็นพระเจ้าไม้ประจำชะตาปีเกิด สร้างขึ้นเพื่อเอาไว้สักการบูชาหวังเป็นความสิริมงคล

การสร้างพระเจ้าไม้มีวัตถุประสงค์ 2 อย่าง อย่างหนึ่ง สร้างขึ้นเพื่อถวายไว้เพื่อสืบต่อพระศาสนา แล้วตั้งความปรารถนารับอานิสงส์ไปตลอด ตราบจนเข้าพระนิพพานเป็นที่สุด อีกอย่างหนึ่ง สร้างเป็นพระพุทธรูปประจำตัวหรือประจำชาตาปีเกิด เพื่อตั้งไว้สักการบูชา โดยมุ่งหวังความเป็นสิริมงคลแก่ชีวิต  

ข้อมูล : อาจารย์สนั่น ธรรมธิ สำนักส่งเสริมศิลปวัฒนธรรม มช.